Weblogbericht | 26-11-2014 | Redactie

Mariëtte van den Bosch, directeur van SBO Merlijn, vertelt over haar ervaringen met een innovatie voor het basisonderwijs: SlimFit.

Hoe te innoveren - in het kort

Wat betekent dat precies: SlimFit?
Zo effectief mogelijk lesgeven met zo min mogelijk leraren, door het inzetten van lerarenteams met leraren en onderwijsondersteuners: dat is SlimFit. De lerarenteams verzorgen onderwijs op maat aan de leerlingen: de leraar is er om zaken uit te leggen, de onderwijsondersteuners helpen bij de lessen en de klassenassistenten pakken de organisatorische taken op. De leraar heeft de handen dan vrij om een ander groepje of een individueel kind les te geven.

Vanwaar al deze veranderingen?
Leerkrachten moeten door de inzet van onderwijsondersteuners weer toekomen aan dat wat ze het liefste doen, dat waar ze goed in zijn: lesgeven. Ook krijgen ze meer ruimte om zich professioneel te ontwikkelen. De leerlingen krijgen meer individuele aandacht en begeleiding.

Voor wie is het?
Voor scholen die nieuwsgierig zijn naar innovatieve maatregelen om hun onderwijs slimmer in te richten.

Kan je daar hulp bij krijgen?
De innovatieve maatregelen in deze serie worden gesteund door de InnovatieImpuls Onderwijs. De InnovatieImpuls Onderwijs (IIO) helpt scholen door vernieuwende experimenten in het onderwijs te ondersteunen.

De afgelopen vier jaar hebben ruim honderdvijftig scholen geëxperimenteerd met in totaal vijf innovatieve concepten: één toegespitst op po (SlimFit), de overige vier voor vo. (Bezoek voor een omschrijving van de vijf typen experimenten de IIO-website). De experimenten lopen tot en met 2014, en de verwachting is dat de meeste scholen daarna zullen doorgaan met de innovaties.

Buiten het ondersteunen van de experimenten, adviseert de InnovatieImpuls Onderwijs scholen die ook geïnteresseerd zijn in slimmer werken. Ze koppelen deze scholen aan de 'experiment-scholen', zodat scholen van elkaar kunnen leren. Mail voor meer informatie info@innovatieimpulsonderwijs.nl.

Had Mariëtte een specifieke reden om SlimFit te willen inzetten?

'Absoluut! Mijns inziens is de manier waarop wij in Nederland ons onderwijs hebben georganiseerd niet meer van deze tijd - niet meer toegesneden op de toekomst van de kinderen. Het basisonderwijs is nu over het algemeen gestoeld op het leerstofjaarklassensysteem, waarbij de leerkracht - als het goed is- met drie niveaus kan werken. Dat werkt voor onze kinderen niet.

'Wij zijn een school voor speciaal onderwijs, dus leerlingen komen bij ons als ze zijn stukgelopen op het regulier onderwijs. Onze kinderen hebben daardoor de ervaring dat ze altijd achter lopen; dat ze altijd degenen zijn die extra hulp nodig hebben. Dat doet hun zelfbeeld geen goed. School wordt daarom voor hen een instituut waar ze falen.

'Naar ons idee is dat niet nodig: alle kinderen kunnen stralen! Ieder kind heeft dingen waar hij goed in is. Wij gaan samen met het kind op zoek naar de kwaliteiten, die we vervolgens inzetten om de moeilijkere zaken te overwinnen. Dat vergt een individuele aanpak. Ook richt onze aanpak zich niet alleen op kennis en vaardigheden, maar ook op het verwerven van skills als samenwerking en samen kennis maken.

'Voor het personeel geldt eigenlijk hetzelfde: samen bereik je meer dan alleen. Je kunt jezelf het beste ontwikkelen in samenspraak met anderen. Omdat meer mensen verantwoordelijk zijn voor een grotere groep kinderen, creëren we de mogelijkheid om flexibel te zijn in groeperingsvorm. Dat is onontbeerlijk als je meer op maat wil werken.'

Mensen zijn over het algemeen niet zo dol op veranderingen. Hoe overtuig je je team van een innovatie als SlimFit? En hoe overtuig je je leerlingen en hun ouders?

'Het team hoefde niet overtuigd te worden. Er heerste een sterk urgentiebesef. Iedereen was het erover eens dat het heel nuttig was om een verandering als SlimFit in te zetten. Ook hadden we al een aantal stappen in de richting van de projectopzet gezet. Daarbij hebben we onze visie opgebouwd vanuit deze twee principes:

• De mensen die met de kinderen werken weten het beste wat er wél werkt en wat er niet werkt - en dus wat er nodig is.
• Als mensen eigenaar zijn van het ontwikkelingsproces, zijn ze vanzelf betrokken. Dan is de kans op succes vele malen groter.

'Ons gesprek ging daarom (en gaat trouwens nog steeds) over de manier waarop.

'Wat de leerlingen betreft: het invoeringsproces met de kinderen is zorgvuldig voorbereid en uitgevoerd, stapje voor stapje. Aan het begin van het schooljaar doen we een deel van dat invoeringsproces opnieuw, om kinderen de gelegenheid te geven aan hun nieuwe groep te wennen en de andere leerkrachten te leren kennen.

'De ouders stellen belang in het proces, maar hebben zo veel vertrouwen in de school dat er geen moeilijkheden zijn geweest bij de invoering. Ze zijn ook nu, na een aantal jaar, nog enthousiast over de manier van werken.'

Wat was ervoor nodig om SlimFit in te voeren?

'We zijn op een visiegestuurde manier gaan werken. Ook kostte het natuurlijk tijd en facilitering om SlimFit vorm te geven. Verder moeten we het proces monitoren om het effect op de kinderen en begeleiders te zien - en om eventueel te kunnen bijsturen.'

En hoeveel tijd kostte het?

'Die vraag is moeilijk te beantwoorden: hoeveel tijd is er nodig voor het project, en hoeveel tijd schaar je onder de 'gewone' tijd om je onderwijs goed vorm te geven? We hebben één jaar échte voorbereidingstijd genomen. Nu SlimFit loopt schaven we jaarlijks aan opzet en uitvoering.'

Wat gebeurde er toen je voor het eerst met SlimFit ging werken?

'We werden positief verrast door onverwachte neveneffecten. Bijvoorbeeld bij het wisselen van klas: we werken sinds SlimFit met vaklokalen voor de basisvaardigheden, met ieder hun eigen leerkracht. Kinderen moesten door de innovatie dus ineens een aantal keer per dag gaan wisselen van lokaal en leerkracht. We verwachtten dat dit wisselen veel gedoe op zou leveren, maar het tegenovergestelde bleek waar: voor veel van onze kinderen bleek het juist goed om even een loopje te hebben en weer even opnieuw te beginnen bij een leerkracht.'

En wat levert het de kinderen op?

'Ieder kind weet wat hij/zij aan het leren is en kan vertellen hoe hij/zij dat gaat leren.

'Onze kinderen zijn eigenaar geworden van hun eigen leerproces. Dat levert heel veel op, voornamelijk in de zin van hun motivatie voor het werk. Voor hen is het behalen van een individueel leerdoel een absoluut hoogtepunt.'

Zou je SlimFit aan andere scholen aanbevelen?

'Absoluut! Naar ons idee zou iedere school op deze manier moeten werken, omdat de ontwikkeling van geen enkel kind verloopt volgens de standaardnormen.

'Het is wel belangrijk om eerst met elkaar de visie op onderwijs te bepalen: welk onderwijs wil je geven aan welke specifieke doelgroep? Alle beslissingen daarna zijn zo veel makkelijker, want je kunt ze nemen vanuit de visie.'

SBO Merlijn

SBO Merlijn is een school voor speciaal basisonderwijs in het Laakkwartier in Den Haag. In 2011 won SBO Merlijn de Haagse Onderwijs Prijs.