Formatief evalueren en lesgeven zonder cijfers, wat levert dat op?

Weblogbericht | 09-11-2016 | Redactie

Wytse Spoelstra geeft les op twee scholen. Bij de ‘traditionele’ school werkt hij volgens een vast lesprogramma. Bij de nieuwe school bespreekt Spoelstra met zijn leerlingen wat ze nodig hebben om het examen te halen. Op basis daarvan stelt hij zijn lessen samen, gebruikmakend van online materiaal. Elke twee weken bespreekt de leraar wiskunde of de klas op koers ligt. Zo nodig wordt er bijgesteld. Omdat Spoelstra net begonnen is met formatief evalueren, kan hij nog niet zeggen of de nieuwe school beter presteert. Maar hij merkt wel dat de leerlingen die ‘niet volgens het boekje werken’ actiever zijn.

Actief leren zonder cijfers

Dat is ook de ervaring van Jörgen van Remoortere, leraar wiskunde en initiatiefnemer van de Facebookgroep ‘Actief leren zonder cijfers’. ‘Aan het begin van het schooljaar zeg ik: “Jongens, dit moeten we na een jaar weten. Jullie mogen zeggen hoe de les eruitziet. Ik stel één voorwaarde: je moet je goed voorbereiden.” Vervolgens gaan we samen op reis. Werkt het niet, dan stellen we de les bij. Zo kun je veel meer gebruikmaken van de potentie van leerlingen.’

Ook scheikundedocent Iris Offermans werkt graag op de formatieve manier. ‘Cijfers bieden geen garantie. Een 7 voor scheikunde op de havo wil niet zeggen dat het goed gaat op het vwo. Regelmatig heb ik teleurgestelde leerlingen gesproken die zich afvroegen wat ze verkeerd hadden gedaan. Keihard gewerkt, en geen succes. Met formatief evalueren kun je veel meer maatwerk leveren, en de kans op slagen in de toekomst vergroten.’

Praktijklessen passen goed bij het formatief evalueren van Offermans. Maar soms zit het CE-systeem haar in de weg. ‘Toen ik merkte dat ik een half punt tekort kwam voor het CE, moest ik het praktijkdeel beperken. Dat is jammer. Het zou mooi zijn als de praktijklessen losgekoppeld kunnen worden van het CE.’

Verschillende manieren

Leraren die met formatief evalueren bezig zijn, vullen dit verschillend in. De een heeft cijfers afgeschaft, de ander ziet ook voordelen in het geven van cijfers en kiest voor een mix.

Toen Van Remoortere voor zichzelf had bedacht hoe hij het formatief evalueren verder wilde ontwikkelen, maakte hij twee nieuwsgierige collega’s daarvan deelgenoot. Het werkte aanstekelijk op andere collega’s en de schoolleider. Met zijn steun vroeg Van Remoortere subsidie aan om het experiment verder uit te werken.

Uitzoekwerk

Formatief evalueren. Het klinkt veelbelovend, maar er is ook nog veel uit te zoeken. Zo

gaven veel leraren aan behoefte te hebben aan uitwisseling van kennis en ervaring. Liefst in kleine leergemeenschappen, onder begeleiding van een expert.

Daarnaast riep formatief evalueren een aantal vragen op. Moeten de lesboeken worden aangepast? Of juist niet, omdat je het formatief evalueren niet in een systeem kunt vastleggen? Hoe krijg je de schoolleiding mee? En ouders, die aan lesboeken, cijfers en proefwerken zijn gewend?

Met deze en andere input, gaat OCW aan de slag met een Kamerbrief over deze ontwikkeling, waarin het ministerie aangeeft hoe de overheid deze nieuwe vorm van toetsen gaat ondersteunen. We houden je op de hoogte via de website van de Lerarenagenda.

Toetsrevolutie

Wil je zelf aan de slag gaan met formatief toetsen? Het boek ‘Toetsrevolutie: naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs’, van René Kneyber en Dominque Sluijsmans, kan je daarbij helpen. Het boek staat vol ervaringsverhalen van leraren. Ook bevat ‘Toetsrevolutie’ achtergronden en handvatten om formatief toetsen in jouw school toe te passen. Vanaf 1 december is het boek gratis te downloaden via toetsrevolutie.nl.