Gastcollege ‘Het moeilijke gesprek in de klas’: ‘Ga in gesprek als emotie er niet is en laat zien dat de waarheid twee kanten heeft.’

Weblogbericht | 01-07-2016 | Redactie

De minister sprak met studenten van de Utrechtse lerarenopleiding over maatschappelijke polarisatie en radicalisering, zoals die nu steeds meer op scholen voelbaar zijn. ‘Het is als docent heel erg belangrijk om kritisch naar je eigen denken te kijken en technieken aan te leren hoe je leerlingen in een moeilijk gesprek begeleidt. Hoe herken je signalen in de klas? Hoe zorg je ervoor dat je je leerlingen zo serieus mogelijk neemt, maar tegelijkertijd bepaalde grenzen aangeeft, zoals bijvoorbeeld niet discrimineren? Mijn wens is dat alle leraren weten hoe ze hiermee moeten omgaan.’ 

Gillen tijdens herdenking

Tijdens de bijeenkomst die werd geleid door expert Bjorn Wansink (Universiteit Utrecht) konden studenten in verschillende ronden een case over zo’n moeilijk gesprek inbrengen. Uiteindelijk werd centraal het verstoren van een herdenkingsmoment voor de slachtoffers van Bataclan in Parijs besproken. Twee pubers verstoorden de 1-minuut stilte door keihard te gaan gillen. De vraag daarbij luidde: ging het hier om puberaal gedrag of zat er meer achter? En hoe moet je daar als docent dan op reageren? Alsnog het gesprek aangaan, de puber in kwestie voor de klas zijn verhaal laten vertellen? Of negeren en het herdenkingsmoment laten vervallen? De meeste studenten gaven aan dat het gesprek hierover eigenlijk al te laat kwam. Ook vonden ze dat de herdenking wel erg eenzijdig van bovenaf werd opgelegd. De leerling in kwestie voor de klas zetten om zijn gedrag te verklaren, was volgens enkele deelnemers ook geen succesvolle aanpak. Behalve dat je een kwetsbaar persoon te kijk zet, los je er verder niets mee op.

Expert Jaap Patist (Hogeschool Utrecht) vond dat ook en tekende ter ondersteuning een cirkelmodel. ‘Ga ook in gesprek als de emotie er niet is en laat zien dat de waarheid twee kanten heeft. Beide kanten zien maar één deel van het verhaal. Het aangaan van een gesprek over een emotioneel onderwerp vereist een goede relatie tussen docent en leerlingen en wederzijds vertrouwen. In de ‘moeilijke gesprekken’ speelt emotie juist een rol. Het verbeelden van de waarheid met een bol waarbij beide perspectieven tegenover elkaar staan, helpt juist om die emotie een plaats te geven. Het geeft de noodzaak aan om respectvol met elkaar in gesprek te gaan. Dan kun je samen de complexe waarheid verder ontrafelen en tot de diepere waarden komen die tot die emotie hebben geleid. En daarmee kom je ook tot de kern van kritisch burgerschap. Doe dat het liefst al aan het begin van een schooljaar. Is er wel emotie en vind je als beginnend docent zo’n gesprek moeilijk? Haal er dan een docent of mentor bij met meer ervaring.’

Bespreekbaar maken

Maarten Roos (24), docent geschiedenis aan het Van Maerlantlyceum in Eindhoven, kon zich goed vinden in die uitleg. ‘Ik ben er erg voor om een onderwerp van verschillende kanten te belichten. Weet wat je leerlingen bewegen en maakt gebeurtenissen bespreekbaar. Laatst heb ik twee leerlingen gevraagd om vanuit hun eigen standpunt de opkomst van de islam te bespreken en te laten zien wat zij doen en denken. In het begin waren ze best zenuwachtig hierover, maar het heeft uiteindelijk een heel goed gesprek in de klas opgeleverd.’

Tips voor een moeilijk gesprek in de klas:

1. Bouw een vertrouwensrelatie met de leerlingen op. Ga in gesprek als de emotie er niet is. Gebruik daarvoor minder emotioneel beladen onderwerpen.
2. Leg uit dat je een gebeurtenis vanuit verschillende kanten kunt beleven en benaderen. Ga daarover in gesprek en bouw bruggen.
3. Overleg als startend docent met een ervaren collega of mentor hoe je het moeilijke gesprek in de klas kunt houden.